Fel rhan o sylw BBC Radio Wales i'r ddeiseb i Senedd y DU yn galw am absenoldeb mislif statudol i bobl ag endometriosis ac adenomyosis, siaradodd Cydlynydd Ymgysylltu FTWW, Dee, ag Alexandra Bánfi am bwysigrwydd sicrhau bod menywod anabl a phobl â salwch cronig sydd wedi'u dynodi’n fenywod ar adeg eu geni, a'u cyflogwyr, yn ymwybodol o'r ddeddfwriaeth bresennol sy'n gallu diogelu eu hawliau cyflogaeth a'u helpu i ffynnu yn y gweithle.
Yn FTWW, rydym yn cefnogi'r ddeiseb yn llwyr, gan ein bod yn gwybod, drwy ein sgyrsiau rheolaidd â menywod sy'n gofyn am ein cefnogaeth, fod y rhai sy'n byw gyda chyflyrau iechyd mislif (yn ogystal â chyflyrau sy'n gysylltiedig ag iechyd mislif neu sy'n cael effaith ar iechyd mislif) yn aml yn wynebu rhwystrau yn y gweithle – yn enwedig oherwydd nad yw eu problemau iechyd yn aml yn cael eu cymryd o ddifrif na'u parchu fel rhai sydd â chyflwr sy’n anablu.
Mae gormod o’r rhai sy'n cysylltu â ni yn anymwybodol o'u hawliau fel pobl anabl o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010, ac felly nid ydynt yn ymwybodol bod ganddynt hawl eisoes i addasiadau rhesymol (a allai gynnwys absenoldeb mislif). O ganlyniad, mae llawer yn mynd drwy weithdrefnau disgyblu annheg, gwahaniaethu pellach, a hyd yn oed yn colli eu swyddi. Mae llawer yn ein cymuned yn credu bod atgyfeiriad at iechyd galwedigaethol i drafod eu hanghenion yn gam negyddol, ac yn poeni y byddant yn colli eu swyddi. Fodd bynnag, mae'r mwyafrif helaeth o'n haelodau sydd wedi bod drwy asesiad o'r fath wedi dweud wrthym ei fod yn help enfawr. Mae’n cynnwys rhoi addasiadau rhesymol ar waith i'w helpu i ffynnu yn y gwaith, ac atgoffa cyflogwyr o'u dyletswyddau cyfreithiol!
Mae'n amlwg i ni nad y rhai sy'n byw gyda chyflyrau iechyd mislif sy’n eu hanablu sy'n gyfrifol am newid cadarnhaol. Daw'r newidiadau sydd eu hangen gan Lywodraethau, cyflogwyr, mannau addysg, a'r GIG – mae gofyniad enfawr o hyd i fynd i'r afael â rhestrau aros hir ac oedi hir cyn cael diagnosis, yn enwedig yng Nghymru lle mae gan gleifion endometriosis yr amser oedi hiraf cyn cael diagnosis, sef 9 mlynedd 11 mis ar gyfartaledd.
Mae hefyd yn hanfodol bod canfyddiadau'r cyhoedd o faterion iechyd fel endometriosis ac adenomyosis yn newid, fel nad oes rhaid i'r rhai sy'n byw gyda’r cyflyrau fyw gyda'r tybiaethau, yr wybodaeth anghywir, a'r cyngor digymell maen nhw'n ei gael ar hyn o bryd gan ffrindiau a chydweithwyr sy'n llawn bwriadau da – yn ogystal â gweithwyr gofal iechyd proffesiynol. Mewn partneriaeth ag Endometriosis UK, cynhaliodd y Metro arolwg yn ddiweddar o 1,073 o fenywod ag endometriosis a chanfu fod meddygon wedi dweud wrth 79% ohonynt sydd â'r cyflwr gwanychol am geisio beichiogi er mwyn lleddfu eu symptomau, ffigur y mae'r elusen wedi'i labelu'n 'sgandal' gofal iechyd. Ar wahân i'r ffaith y bydd llawer yn profi problemau ffrwythlondeb, nid oes tystiolaeth y gall beichiogrwydd helpu cleifion fel hyn.
Yng Nghymru, ymrwymodd Llywodraeth Cymru i wreiddio'r model cymdeithasol o anabledd ar draws gwasanaethau cyhoeddus yn ôl yn 2002, ond mae hyn wedi bod yn dameidiog ar y gorau; mae llawer o'r rhai sy'n cysylltu â ni am gymorth yn gweithio mewn gwirionedd i'w hawdurdod lleol, bwrdd iechyd y GIG, neu mewn amgylcheddau sector cyhoeddus eraill lle dylai'r model cymdeithasol fod wedi bod ar waith ers dros ddau ddegawd. Mae'r model cymdeithasol yn hanfodol; yn ogystal â chydnabod mai rhwystrau cymdeithasol (fel rhestrau aros hir, oedi hir cyn cael diagnosis, a diffyg cymorth yn y gwaith) yw'r hyn sy'n ein hanablu, mae hefyd yn dileu'r angen am ddiagnosis cyn y gellir rhoi cymorth ar waith, fel bod y rhai sy'n byw gyda symptomau gwanychol ond nad ydynt wedi cael diagnosis eto yn cael eu trin yn deg a gyda pharch yn y gwaith.
Rydym hefyd yn adleisio’r hyn y mae ein ffrindiau yn Endometriosis UK. Mae Emma Cox, Prif Swyddog Gweithredol yr elusen, yn dweud “bod y Bil Hawliau Cyflogaeth yn mynd drwy'r Senedd ac rydym yn ymgyrchu er mwyn i hyn gynnwys cynlluniau gweithredu gorfodol ar iechyd mislif a fyddai'n darparu canllawiau clir a gwell i gefnogi'r rhai sydd ag endometriosis, adenomyosis a phob cyflwr iechyd mislifol yn y gwaith.”
Michelle Dewar, sydd wedi creu'r ddeiseb, wedi cydnabod nad yw’r ddeiseb yn cynnwys pob cyflwr sy'n gysylltiedig â iechyd mislif, ond mae’r ddeiseb yn rhan o sgwrs hanfodol am sut y gall menywod a phobl sydd wedi'u dynodi’n fenywod ar adeg eu geni ac sy'n byw gyda chyflyrau mislif nad oes llawer o ddealltwriaeth amdanynt, wynebu dioddefaint.
Byddem yn annog pawb i lofnodi'r ddeiseb, er mwyn iddi gyrraedd y trothwy 100,000 llofnod a fydd yn arwain at ddadl seneddol. Byddem hefyd yn annog ein haelodau a'r gymuned ehangach i ysgrifennu at eu Haelod Seneddol (AS) i rannu eu profiadau a thaflu goleuni ar pam y dylai cynlluniau gweithredu iechyd mislif fod yn rhan o'r Bil Hawliau Cyflogaeth.
Os hoffech ddarllen mwy am y model cymdeithasol o anabledd, iechyd menywod, a'ch hawliau o dan y Ddeddf Cydraddoldeb, edrychwch ar ein tudalen Deall Anabledd, yn ogystal â'n blogiau: 'Balchder Anabledd ac Iechyd Menywod', a 'Disability Pride – is disability something to be ‘proud’ of? We say, ‘yes’ – and here’s why’.
Gallwch hefyd fynd i'n tudalen eiriolaeth a chymorth, lle gallwch ddod o hyd i lawer o wybodaeth ddefnyddiol am y ffordd orau o siarad drosoch eich hun – neu gefnogi rhywun sy'n byw gyda phroblemau iechyd yn eich gweithle.
Gwrandewch ar gyfweliad Dee gyda BBC Radio Wales, yma (41:30).
Diweddariad: Ar 20 Awst, ymatebodd Adran Busnes a Masnach Llywodraeth y DU i’r ddeiseb - gallwch ddarllen eu hymateb yn llawn yma.
Cymraeg 
English (UK)