PMDD (Anhwylder Disfforig Cyn Mislif)

What is Premenstrual Dysphoric disorder (PMDD)

• Mae PMDD yn anhwylder hormonaidd sy'n effeithio yn ystod cylch y mislif ar fenywod, merched a phobl sy'n cael mislif
• Credir ei fod yn effeithio ar 1 ymhob 20 o fenywod yng Nghymru
• Gall symptomau PMDD gael effaith fawr ar ansawdd bywyd rhywun

Mae PMDD yn fath mwy difrifol o'r PMS (Syndrom Cyn Mislif) sy'n fwy cyfarwydd.

Gall symptomau PMDD amrywio ond gallant gynnwys symptomau seicolegol, emosiynol a chorfforol eithafol, sy'n digwydd yn ystod cyfnod lwteal y mis (yn dechrau tua diwrnod 15 o gylch 28 diwrnod cyffredin) ac sy'n clirio pan fydd cyfnod y mislif yn cyrraedd.

Gall symptomau yn sgil newidiadau hormonaidd fod yn amrywiol a gwanychol.

Gall newidiadau mewn hwyliau amrywio o grïo i deimlo'n ddig, pigog neu sensitif, fel bod pobl yn teimlo allan o reolaeth a dan deimlad. Gall pobl â PMDD deimlo'n ddigalon, di-werth a meddwl am hunanladdiad. Efallai y bydd rhai pobl yn teimlo'n bryderus neu'n mynd i banig, neu'n profi lefel isel o egni ac ymennydd niwlog sy'n effeithio ar eu gweithgareddau o ddydd i ddydd.

Mae newidiadau mewn archwaeth a chwsg yn gyffredin hefyd, yn ogystal â symptomau corfforol fel teimlo'n chwyddedig, y bronnau'n dyner, poen yn y corff, neu newidiadau mewn patrwm ysgarthu.

I roi diagnosis o PMDD, bydd gweithiwr gofal iechyd proffesiynol yn debygol o ofyn i gleifion olrhain eu symptomau ochr yn ochr â'r cylch misol am ddau fis yn olynol. Nid oes profion gwaed, poer na delweddu ar gyfer PMDD.

Mater personol iawn yw dewis triniaeth ar gyfer PMDD; does dim dewis unigol yn addas i bawb sydd â PMDD, ac mae'n wastad yn syniad holi eich gweithiwr gofal iechyd proffesiynol am gyngor.

Gall y dewisiadau o driniaethau gynnwys meddyginiaethau fel cyffuriau gwrthiselder, neu ddulliau atal cenhedlu fel y bilsen, coil Mirena neu jeliau a phatsys hormonaidd. Gall newidiadau i ffordd o fyw, fel deiet ac ymarfer corff, helpu hefyd gyda symptomau PMDD, a gall therapïau siarad fel therapi ymddygiadol gwybyddol (CBT) fod yn ddefnyddiol i helpu gyda materion iechyd meddwl.

Triniaethau eraill yw menopos a gaiff ei ysgogi'n gemegol, ac fel y dewis olaf, llawdriniaeth i dynnu'r ofarïau ac weithiau'r groth (wterws).

Mae rhagor o wybodaeth am symptomau a thriniaethau ar gyfer PMDD ar gael ar wefan GIG Cymru yma (saesneg yn unig).

Os ydych chi'n teimlo eich bod ar fin gwneud niwed i chi eich hun, ffoniwch 999 am ambiwlans neu ewch yn syth i'r uned damweiniau ac argyfwng neu ffoniwch y Samariaid (ffoniwch am ddim ar 116 123).

Beth rydym ni'n galw amdano?

Ein nod cyffredinol yw gwella ymwybyddiaeth o PMDD yng Nghymru a galluogi gofal mwy cyd-gysylltiedig

Ar gyfartaledd, mae'n cymryd 12 mlynedd i gael diagnosis o PMDD, gyda llawer o bobl heb ddiagnosis, neu wedi cael diagnosis anghywir. Efallai y bydd rhai pobl â PMDD yn gweld bod eu symptomau'n cael eu normaleiddio neu eu diystyru gan weithwyr gofal iechyd proffesiynol sydd heb gael eu hyfforddiant ar PMDD. Bydd cleifion PMDD yn gweld 6 gweithiwr gofal iechyd proffesiynol gwahanol ar gyfartaled cyn cael eu diagnosis.

Yng Nghymru, mae diffyg ymwybyddiaeth o PMDD yn gallu arwain at oedi cyn cael diagnosis, ac anawsterau wrth gael gofal iechyd cydgysylltiedig

• Yng Nghymru, amcangyfrifir bod 87,000 o fenywod, merched a phobl a gofrestrwyd yn fenywod ar adeg eu geni yn byw â PMDD, er nad oes ystadegau ar gael i ddweud faint ohonynt sydd wedi cael diagnosis ac yn cael triniaeth.
• Bydd 34% o bobl sy'n byw â PMDD yn ceisio lladd eu hunain – yng Nghymru, mae hyn yn cyfateb i 29,000 o bobl
• Mae 49% o bobl sy'n byw â PMDD wedi cynllunio i ladd eu hunain – yng Nghymru, mae hyn yn cyfateb i 42,000 o bobl
• Mae 86% o bobl sy'n byw â PMDD wedi meddwl am niweidio eu hunain a hunanladdiad – yng Nghymru, mae hyn yn cyfateb i 75,000 o bobl
• Mae pobl sy'n byw â PMDD â 60% yn fwy o risg o feddwl am hunanladdiad na'r rhai sydd ag anhwylder iselder mawr.
• Mae prinder addysg am PMDD yn ysgolion Cymru, ac nid yw pynciau iechyd y mislif fel PMDD yn cael eu categoreiddio fel rhai gorfodol ar y Cwricwlwm Cenedlaethol, sy'n golygu bod cyfleoedd yn cael eu colli i godi ymwybyddiaeth o'r cyflwr hwn ymysg pobl iau, a rhai ohonynt ar ddechrau eu taith iechyd misol neu efallai ag anwyliaid sydd â PMDD heb ei ddiagnosio.
• Yn y byd gofal iechyd yng Nghymru, nid yw PMDD yn fodiwl gorfodol mewn addysg israddedig nac ôl-raddedig. Mae llawer o weithwyr gofal iechyd proffesiynol yn cael lefel isel iawn o hyfforddiant ar iechyd y mislif yn gyffredinol, sy'n golygu nad ydynt o bosibl â'r hyfforddiant na'r sgiliau i wneud y cysylltiad rhwng hormonau ac iechyd meddwl. Mae aelodau o FTWW yn dweud wrthym nad yw hi'n anghyffredin i gleifion yng Nghymru beidio â chael y gefnogaeth, y diagnosis na'r driniaeth gywir ar gyfer eu cyflwr.

Beth rydym ni wedi llwyddo i'w wneud?

Rydym ni'n gwneud gweithgareddau ymgyrchu helaeth i wella bywydau pobl sy'n byw â PMDD. Dyma rai o'n llwyddiannau isod:

Storïau am PMDD (Anhwylder Disfforig Cyn Mislif)

Mae llawer o fenywod yn ei chael hi'n anodd trafod materion iechyd a chwilio am gymorth, hyd yn oed os yw'r materion iechyd yn cael effaith fawr ar eu bywydau.

Rydym ni'n gweithio gyda'n cymuned i ddatblygu adnoddau ac awgrymiadau i helpu menywod i godi llais, a darparu arweiniad i bobl sydd eisiau cefnogi eu hanwyliaid, ffrindiau, cydweithwyr neu gleifion sy'n byw â chyflyrau iechyd.

Dolenni a dogfennau defnyddiol