ME (enseffalomyelitis myalgig)

Beth yw ME (enseffalomyelitis myalgig)

• Ystyr ME (enseffalomyelitis myalgig) yw ymennydd llidus.
• Nid ydym yn gwybod beth sy'n achosi ME, ond mae llawer yn ei gael ar ôl salwch neu feirws.
• Cyn Covid, credid bod dros 250,000 o bobl yn y Deyrnas Unedig ag ME neu syndrom blinder cronig, ond yn ôl yr amcangyfrifon diweddaraf mae tua 1`miliwn o bobl yn byw ag ME yn y Deyrnas Unedig. Efallai am fod Covid Hir yn gallu troi'n ME i rai cleifion.
• Mae ME yn cael ei rannu'n bedair lefel o ddifrifoldeb, sef ysgafn, canolig, difrifol a difrifol iawn. Bydd tua 25% o gleifion ME yn anabl iawn.

Mae llawer o symptomau ME yn gorgyffwrdd â chyflyrau eraill, felly mae cael diagnosis yn dipyn o her. Y prif ddangosydd o ME yw Anghysur Ôl-Ymdrech (PEM) neu Waethygiad Symptomau Ôl-Ymdrech, sef pan fo symptomau'n gallu gwaethygu i ymateb i'r gweithgarwch meddyliol a chorfforol lleiaf. Weithiau gall y fflamychiadau fod yn barhaol.

Rhai symptomau eraill yw blinder cronig sydd ddim yn gwella ar ôl gorffwys, cwsg anghyson sydd ddim yn adnewyddol, poen gronig, sensitifrwydd i sŵn neu sain, anweithrediad gwybyddol, problemau gyda'r coluddion, symptomau tebyg i'r ffliw, chwarennau wedi chwyddol, a llawer mwy.

Mae sawl damcaniaeth am yr hyn sy'n achosi ME, megis lefelau isel cronig o ymennydd llidus, ond mae angen llawer mwy o ymchwil i'n helpu ni i ddeall beth sy'n achosi ME, yn ogystal â beth yw'r ffyrdd gorau o'i atal, ei drin neu ei iacháu.

Nid oes triniaethau'n bodoli ar hyn o bryd yn benodol ar gyfer ME. Gallai rhai meddyginiaethau a therapïau helpu i reoli'r symptomau, ond bydd pawb yn wahanol i'w gilydd.

Mae Rheoli Egni yn cael ei ystyried yn un o'r ffyrdd gorau o reoli'r symptomau a lefelau egni, er mwyn helpu i osgoi sefyllfa lle mae'r symptomau'n gwaethygu'n sydyn.

Mae rhagor o wybodaeth am ME ar gael ar wefan GIG Cymru yma (saesneg yn unig).

Beth rydym ni'n galw amdano?

Ein nod cyffredinol yw sicrhau bod pobl sy'n byw ag ME yng Nghymru yn gallu cael gafael ar ofal iechyd sy'n ddiogel ac yn cydymffurfio â'r canllawiau clinigol gan NICE (Y Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Rhagoriaeth mewn Iechyd a Gofal).

Gall fod yn anodd iawn diagnosio ME oherwydd nad oes prawf diagnostig ar gael ar ei gyfer. Felly, mae'n iawn fod gweithwyr gofal iechyd proffesiynol yn dilyn Canllawiau NICE i wneud diagnosis, ond gall hyn fod yn anodd pan fo ymwybyddiaeth o'r cyflwr yn parhau'n isel mewn lleoliadau gofal iechyd, ymysg y cleifion eu hunain, ac yn y gymdeithas yn ehangach.

Gallwch chi gael rhagor o wybodaeth am y broses ddiagnosio o safbwynt claf ar wefan WAMES yma.

Mae cleifion ledled y DU yn cael trafferth cael mynediad at ofal iechyd priodol oherwydd oedi hir cyn cael diagnosis a mythau am ME sy'n golygu nad yw'n aml yn cael ei gymryd o ddifri neu ei fod yn aml yn cael ei gamddiagnosio. Yng Nghymru, mae diffyg cymorth arbenigol ar gael ar gyfer y cyflwr, sy'n gallu gwneud pethau'n waeth i'r rhai sydd â'r mathau mwyaf difrifol o ME.

Yng Nghymru, , nid yw canllawiau NICE ar y ffyrdd gorau i reoli ME yn cael eu dilyn o reidrwydd

Cafodd y canllawiau eu diweddaru yn 2021, ond nid yw llawer o ddarparwyr gofal iechyd yng Nghymru yn ymwybodol ohonynt, ac nid yw gwasanaethau mewn sefyllfa i ddilyn yr argymhellion.

Nid yw Rhwydwaith Clinigol Niwrolegol GIG Cymru, sy'n goruchwylio'r gwaith o ddatblygu gwasanaethau niwrolegol yng Nghymru, yn cydnabod y term ME, felly nid yw'r cyflwr yn flaenoriaeth mewn gwasanaethau neu gynlluniau ar gyfer niwroleg.

Ar hyn o bryd, bydd datblygiadau mewn gwasanaethau ledled Cymru ar gyfer ME yn cael eu goruchwylio gan y Rhwydwaith Clinigol Cyhyrsgerbydol, ond mae cleifion ME yn bryderus y gallai hyn arwain at ganolbwyntio fwy ar ymarfer corff, sy'n gallu gwneud symptomau ME yn waeth.

Mae Therapi Ymarfer Graddedig (GET) wedi cael ei dynnu o ganllawiau NICE am fod tystiolaeth wedi dangos ei fod yn niweidiol i lawer o gleifion, gan achosi i'w hiechyd ddirywio rhagor. Serch hynny, mae rhai clinigau a darparwyr gofal iechyd yng Nghymru yn parhau i ganolbwyntio ar GET a Therapi Ymddygiadol Gwybyddol, ac mae hwnnw hefyd wedi cael ei dynnu o ganllawiau NICE.

Ar hyn o bryd, nid oes arbenigwyr ar ME yng Nghymru. Er bod rhai clinigau wrthi'n cael eu sefydlu mewn rhannau o'r wlad, y sefyllfa i gleifion yng Nghymru yw nad ydynt fel arfer yn gallu defnyddio gwasanaethau nad ydynt yn cael eu cynnig yn eu byrddau iechyd eu hunain. Mae hyn yn arwain at loteri cod post annheg.

Gan fod diffyg gofal arbenigol ar gyfer ME yng Nghymru, mae disgwyl gan mwyaf i feddygon teulu reoli'r cyflwr. Serch hynny, mae angen llawer o gymorth cymhleth ar lawer o gleifion. Pan fydd angen eu derbyn i'r ysbyty, mae llawer o gleifion ME yn dweud eu bod yn eu hosgoi am fod amgylchedd ysbyty cyffredin yn gallu ysgogi mwy o symptomau.

Er ei fod wedi cael ei gydnabod fel cyflwr niwrolegol gan Sefydliad Iechyd y Byd ers degawdau, mae cleifion ME ledled y byd, gan gynnwys yng Nghymru, yn parhau i brofi diffyg cefnogaeth a dealltwriaeth. Mae llawer o ddarparwyr gofal iechyd a'r gymdeithas yn ehangach yn parhau i ddiystyru neu gambriodoli'r symptomau fel rhai seicolegol – ac i'w cysylltu â rhyweddau.

Beth rydym ni wedi llwyddo i'w wneud?

Rydym ni'n gwneud gweithgareddau ymgyrchu helaeth i wella bywydau pobl sy'n byw ag ME. Dyma rai o'n llwyddiannau isod:

Storïau am ME (enseffalomyelitis myalgig)

Mae llawer o fenywod yn ei chael hi'n anodd trafod materion iechyd a chwilio am gymorth, hyd yn oed os yw'r materion iechyd yn cael effaith fawr ar eu bywydau.

Rydym ni'n gweithio gyda'n cymuned i ddatblygu adnoddau ac awgrymiadau i helpu menywod i godi llais, a darparu arweiniad i bobl sydd eisiau cefnogi eu hanwyliaid, ffrindiau, cydweithwyr neu gleifion sy'n byw â chyflyrau iechyd.

Dolenni a dogfennau defnyddiol